Ze zien er inderdaad door het lot verkozen uit, de 67 zwijgende Belgen die dinsdag (15-03-2011) in de houten banken van het oude Justitiepaleis in Antwerpen zitten te wachten. Verder hebben ze weinig gemeenschappelijk, de chique mantels met de sjofele spijkerjacks. Strakke zakenvrouwen en gepensioneerden met een krantje op schoot. Alleen verbonden door een loting en door burgerplicht. Een gewichtige burgerplicht, gezien de ernstige sfeer in het kille paleis. Wie trouwens afwezig is zonder geldige reden, terwijl hij wel opgeroepen is als kandidaat jurylid, riskeert een forse boete. Ja, in België wordt er van bovenaf streng op toegezien dat het volk zich aan haar democratische plichten houdt.
Het woordeloze wachten van al die mensen valt meer en meer op met het tikken van de klok. Voorzitter Michel Jordens is nergens te bekennen. Volop tijd om te wennen aan de imposante zaal dus, waarin 12 van hen volgende week opnieuw zullen zitten, maar dan op de donkere jurybanken links voorin de zaal, waarop de meeste blikken nu gericht zijn. “Zit ik straks daar?” De cyclische gedachte hangt bijna tastbaar in de lucht.
Dan breekt opeens het houten decor voorin de zaal open en stapt de voorzitter binnen, in een glanzend rood gewaad. Opstaan en weer zitten. Excuses voor het lange wachten en een uithaal naar de pers, die langer foto’s neemt dan de voorzitter wenst. Vervolgens: “Breng de beschuldigde binnen.” En ik ben even verbaasd Sefko S. te zien verschijnen, via een zijdeur rechts. Ik had de van opzettelijke doodslag beschuldigde Bosniër niet verwacht bij de samenstelling van de jury, al is het eigenlijk logisch dat hij ziet wie er geselecteerd worden om hem straks te berechten.
De definitieve samenstelling van de jury kan beginnen. “Als je je naam hoort, sta je op, loop je door de zaal naar voren en wacht je het oordeel af”, legt de voorzitter uit. Bepaalde partijen hebben namelijk het recht om je als jurylid te weigeren, in officiële bewoordingen ‘wraken’. De twee belangrijkste partijen die mogen wraken zijn het Openbaar Ministerie en de advocaat van de verdediging. En of het nou vanwege je slonzige trui, je beroep of geslacht is dat één van hen je ongeschikt acht om in de jury plaats te nemen, dat zul je nooit te weten komen. Zij motiveren hun beslissing namelijk niet. “Maar trek het u vooral niet persoonlijk aan,” zo probeert de voorzitter eventuele identiteitscrises te voorkomen bij diegenen die straks ‘gewraakt’ naar huis mogen terugkeren.
Deze dinsdag zijn dat er 9. Bij hun verschijnen voorin de zaal, richt de advocaat of de magistraat van het parket (OM) zich op uit zijn stoel, buigt zich over een kleine microfoon en zegt daarin zo neutraal mogelijk ‘gewraakt’, meestal zonder de betreffende persoon daarbij aan te kijken. Daarna volgt stilte en dan de voetstappen van de gewraakte over het tapijt terug naar zijn plek in de zaal. Steeds de voetstappen van een man in de gevallen dat het OM besluit om iemand te wraken (4 keer), terwijl de advocaat van de verdediging juist alleen voor vrouwen bedankt (5). Is de inschatting van deze advocaat dat vrouwen onverbiddelijker dan mannen zullen oordelen over het lot van zijn cliënt? Waarschijnlijk wel.
Tussen de wrakingen door, begint de jury vorm te krijgen. Al diegenen die met een zwijgen worden ontvangen op het moment dat ze vooraan staan te wachten, mogen in de jurybanken plaatsnemen. Hoe zij zich voelen in hun bijzondere nieuwe positie valt moeilijk aan hun gezichten af te lezen. Ik neem aan dat ze overrompeld zijn doordat ze opeens een week niet naar hun werk kunnen en in plaats daarvan moeten beslissen of die onbekende man die tegenover hen zit, wel of niet een moord heeft gepleegd. Maar zij passen zich wonderbaarlijk snel aan aan hun nieuwe functie bij justitie. Door de formele procedure in de stemming gebracht, verraad hun lichaamstaal geen enkele emotie.
Als er twaalf juryleden (plus twee reserves) zijn geselecteerd, verwelkomt de voorzitter zijn nieuwe collega’s, maar maakt ook van het moment gebruik om hen op een vaderlijke toon te motiveren, te waarschuwen en te adviseren. Hij weet tenslotte ook dat deze 12 mensen niet zelf voor deze taak hebben gekozen en dat sommigen hier liever niet hadden gezeten. De kern van zijn toespraak luidt het advies om pas tot een oordeel te komen aan het einde van het proces (uitspraak schuldvraag 24-03-2011) Hij drukt de jury op het hart om de menselijke reflex te onderdrukken om meteen een mening te vormen. En eerlijk gezegd, het lijkt mij geen toeval dat alle 67 opgeroepen burgers tot het einde toe, ook aanwezig moeten zijn bij deze les.
Het proces Sefko S. startte op vrijdag 18 maart 2011 in het hof van assisen aan de Britse Lei in Antwerpen. De uitspraak over de schuldvraag wordt gedaan op donderdag 24 maart 2011, eventueel gevolgd door een uitspraak over de strafmaat op vrijdag 25 maart 2011.
Maria Groot 