De volksjury. Dat wordt mijn nieuwe stokpaard. Als je een Vlaming bent, weet je zeker waar ik het over heb, maar als Nederlander misschien niet. Ik herinner me nog mijn eigen verbazing toen ik voor het eerste hoorde dat in België doodgewone burgers aan rechtspraak doen. Dat van die echte mensen bepalen of iemand schuldig is aan moord. En hoe zwaar hij of zij daarvoor gestraft moet worden.
Het was in 2006 en ik woonde al meer dan een jaar in Antwerpen. Maar pas bij die moord om de hoek, hoorde ik ervan. Dat was toen Hans van Themsche met een jachtgeweer drie mensen neerschoot, in hartje stad. In 2007 verscheen van Themsche voor Het Hof van Assisen, twaalf Belgen tussen de 30 en 60 jaar verklaarden hem op alle fronten schuldig, hij kreeg levenslang. Wat de rest (voorzitter, magistraten) daarvan vond blijft een mysterie, dat er eigenlijk niet toe doet in een Assisenproces.
Twaalf Belgen tussen de 30 en 60 jaar, in die groep ben ik geïnteresseerd. Bij iedere rechtszaak zijn het weer anderen, ze zijn ‘door het lot verkozen’. De deurbel kan dus bij alle Belgen gaan, met het bevel van de gerechtsdeurwaarder om voor het hof te verschijnen als (kandidaat) jurylid.En daar onderuit komen is niet gemakkelijk. Geen zin, niet weg kunnen omdat je een eigen zaak hebt of ‘ik voel me niet bekwaam‘ zijn alvast géén redenen. Je moet wel kunnen lezen en schrijven en je burgerlijke en politieke rechten genieten.
Nog even voor de volledigheid, als je bij één van de volgende groepen hoort, zul je nooit een uitnodiging ontvangen om te komen oordelen: jongelui, buitenlanders, griffiers en rechters, analfabeten, criminelen en bejaarden. Ik val af. Rara waarom.
Tijdens het lopende Assisenproces mogen de verkozen juryleden met niemand (geen partners, advocaten, vrienden) over de zaak praten, behalve met andere juryleden. Ook na de uitspraak mogen zij niets loslaten over wat er inhoudelijk besproken is tijdens het proces. Maar over hun beleving daarvan mogen zij honderduit vertellen. En daar ben ik momenteel precies naar op zoek.
Want ik wil graag weten hoe mensen zoiets beleven, om opeens een paar dagen niet te kunnen werken en in plaats daarvan recht tegenover een (vermeende) moordenaar te zitten. Wat doet zo’n ervaring met je, hoe vormt dat je als persoon en hoe beïnvloedt het je manier van denken over het recht, rechtvaardigheid, goed en kwaad. Voel je je onveilig, verward, machtig, betrokken?
Bij deze dus een oproep aan iedereen die geïnteresseerd is en die recent (vanaf 2009) jurylid is geweest in een Assisenproces om contact met mij op te nemen! Of ken je iemand die het heeft meegemaakt en die daar misschien over wil vertellen, dan zijn namen en tips ook welkom.
Maria Groot 